KLISURA REKE GRADAC

Malo je reka u Srbiji sa tako interesantnim hidrografskim obeležjima svoga vodotoka, hidrogeološkim osobenostima slivnog područja i neposrednim, životnim značajem za stanovništvo u svojoj okolini, kao što je reka Gradac. Reka Gradac, vodom najbogatija sastavnica Kolubare, usekla je generalnim pravcem jug-sever klisurasto-kanjonsku dolinu dužine 22,7km. Od sastavaka Bukovske reke i Zabave, gde ustvari nastaje, do ušća u Kolubaru, ova reka, mereno rečnim koritom, ima dužinu oko 28km i ukupni pad od 187m. Glavna morfološka osobenost klisure Gradca je izrazito meandarsko vijuganje donjeg, rečnom koritu bližeg, dela doline. Gradac je alogeni ponorski potok sa odlikama periodske sušice. Vode Gradca poniru u otvorenim pukotinama ili nanosnom materijalu u rečnom koritu. Na sektoru doline od sastavka Zabave, Klokočevca i Bukovske reke do Gračanskih vrela, dužine 14km, Gradac presušuje u potpunosti, odnosno na kraćim i dužim deonicama, sve u zavisnosti od proticaja reke. Ovaj deo doline zato se naziva Suvaja.
Posebno interesantna su gradačka vrela, koja se javljaju u dve zone isticanja. Prvo uzvodnije izvorište naziva se Zelenci i predstavljeno je sa 7 izvora na levoj obali reke, raspoređenih na dužini od stotinak metara. Druga zona isticanja je oko 250m nizvodnije, sa njegove desne strane. U najvećem delu godine isticanje ovog vrela, koje se zove Kolovrat, maskirano je vodom rečnog toka Gradca, odnosno vodom vrela Zelenci.
Klisura reke Gradac je zbog izuzetne lepote i specifične flore i faune proglašena za predeo izuzetnih odlika 1984. godine i zakonom zastićena. U jednom od najlepših delova klisure, u Deguriću nalazi se Degurićka ili Baćina pećina poznata po svojoj koloniji slepih miševa. U neposrednoj blizini pećine nalazi se brana na Deguriću, jedno od omiljnih kupališta Valjevaca, kao i konjički klub koji predstavlja jednu od atrakcija ovog kraja.

Manastir Ćelije se nalazi na levoj obali reke Gradac, u ataru sela Lelić kod Valjeva. Po predanju, zadužbina je kralja Dragutina (1276-1282). Drugo predanje kazuje da je manastir podignut krajem 14. ili početkom 15. veka, u vreme despota Stefana Lazarevića. Osnova crkve manastira Ćelije je u obliku jednobrodne građevine sa neobičnim rešenjem kupolnog sklopa. Umesto uobičajenih pilastara, kupolna konstrukcija se oslanja na debele zidove i stepenasto postavljene lukove, a prelaz od kvadratne osnove do devetostranog tambura izveden je pomoću trompi. I zidani ikonostas ima konstruktivnu funkciju preuzimanja dela sile potiska od kupole. Zvonik se nalazi na severnoj strani crkve i podignut je 1926.god. Od 1837.do 1928. godine Ćelije su parohijska crkva. Tokom 19. veka u njemu radi jedna od prvih osnovnih škola u oslobođenoj Srbiji. Levo do crkve prema oltaru, nalazi se grob Ilije Birčanina “obor kneza ispod Medvednika” koga su turske dahije ubile na kolubarskoj ćupriji u Valjevu 1804. godine. Na južnoj strani oltara je grob Ave Justina, koji je umro 1979. god. Pri manastiru od 1966. god. postoji ikonopisačka škola u kojoj rade monahinje ovog manastira. Takođe ima razvijenu i izdavačku delatnost. Ćelije su ženski manastir. Po testamentu koji je ostavio Otac Justin u Ćelijama je 2007. godine počela gradnja hrama sa tri oltara, posvećenih Svetom Savi, Svetom Justinu filozofu i Prepodobnoj Mariji Egipćanki.
Manastir Lelić se nalazi u istoimenom selu kod Valjeva. Zadužbina je vladike Nikolaja i njegovog oca Dragomira Velimirovića. Osvećen je na Preobraženje 1929. god. Prvobitno je služio kao parohijska crkva, a od 1996. god. pretvoren je u manastir Svetog Oca Nikole u Leliću. Od 2000. godine ima svoju upravu. Ono što ovaj hram čini specifičnim i različitim u odnosu na ostale crkve našeg kraja je način na koji je sazidan. Zidan je u kombinaciji sige i opeke u tzv. srpsko-vizantijskom stilu gradnje. Naizmeničnim kombinovanjem blokova sige i opeke dobijena je dekorativnost fasade. U južnoj apsidi crkve počivaju mošti vladike Nikolaja prenete 12. maja 1992. god. iz manastira Svetog Save u Libertvilu (SAD). Ovde je sahranjen i episkop šabački Jovan (Velimirović), sinovac vladike Nikolaja. Dve godine posle osvećenja crkve, 1931. god. podignuta je i kuća za sveštenika. Ova kuća je 1991.god. pretvorena u Crkveni muzej posvećen uspomeni na episkopa Nikolaja, jednog od najumnijih arhijereja Srpske pravoslavne crkve.

Polazak:
Polazak 10. jula 2021. godine (subota) u 6 časova sa ugla Sarajevske i Drinske ulice. Maršruta putovanja: Beograd – Stepojevac – Valjevo – Tadića mlin. Tokom putovanja pridržavamo se aktuelnih epidemioloških mera.

Cena:
Cena prevoza je 1200 dinara. Prilikom prijavljivanja uplaćuje se akontacija od 1200 dinara. U slučaju otkazivanja potrebno je naći zamenu, jer u protivnom novac ne može biti vraćen.

Plan:
06:00 – Polazak sa ugla ulica Sarajevske i Drinske.
07:40 – Dolazak kod Tadića mlina.
08:10 – Dolazak do restorana Sunčani vir. Pauza od 40 minuta.
11:00 – Dolazak do Degurićke pećine. Pauza od 15 minuta.
12:30 – Dolazak do manastira Ćelije. Pauza od 30 minuta.
14:30 – Dolazak do izvora reke Gradac. Pauza od 10 minuta.
16:00 – Završetak pešačenja kod manastira Lelić.
16:15 – Polazak za Beograd. Usputna pauza u restoranu Platani ili Lovac za ručak/večeru.
20:00 – dolazak u Beograd.

Dužina staze je oko 15km sa ukupnim usponom od 550m i spustom od 350m. Stazu je moguće skratiti kod manastira Ćelije i tada je dužina staze 8km sa ukupnim usponom/spustom oko 250m.

Oprema:
Planinarska oprema primerena vremenskim uslovima. Planinarske cipele su obavezne. Svaki planinar je dužan da ponese ličnu kartu, zdravstvenu knjižicu i planinarsku karticu sa plaćenom članarinom za 2021. godinu.

Hrana-voda:
Hrana iz ranca. U povratku, po dogovoru, svraćamo u restoran Platani ili Lovac neposredno pre Valjeva.

Povratak:
Istog dana u 16 časova i 15 minuta, obrnutom maršrutom: Manastir Lelić – Valjevo – Stepojevac – Beograd. Dolazak u Beograd se očekuje oko 20 časova.

Rok za prijavu:
Do 5. jula 2021. godine.

Vođa akcije:
Boris Jovanović                 tel.: 064 8958 130                            email: boris.jovanovic@smatsa.rs
Pomoćnik:
Dušanka Grujić                  tel.: 060 080 22 11                           email: dusankagrujic@hotmail.com